Een belangrijke boodschap

aan directie en leerkrachten van scholen

Een school is vaak een veilige haven voor kinderen en jongeren, zeker op momenten dat verlies en verdriet de boventoon voeren in het gezin. Als een ouder, een grootouder, een broer of een zus wordt getroffen door een ernstige ziekte, zoals bijvoorbeeld kanker, raakt dit niet alleen de zieke, maar de gehele familie. Stel je even voor hoe een kind in de aardrijkskunde- of geschiedenisles zit de dag nadat het heeft vernomen dat mama kanker heeft. Het kind heeft het gevoel mama voor een deel te verliezen aan de ziekte. Ook als het gaat om een grootouder of een ander kind in het gezin.  Kinderen zijn niet alleen bezorgd om een (groot)ouder of een broer of zus, maar ze verliezen op dat moment ook een deel van de aandacht van hun ouders. Zij moeten nu immers hun eerste zorg richten op de zieke. Het levensbedreigende karakter van de ziekte overheerst vanaf dat moment het leven. Het is dan niet gemakkelijk je te concentreren op schoolwerk.

Traumatische ervaringen

Een levensbedreigende ziekte bij een ouder, met eventueel het risico van sterven is één van de meest traumatische ervaringen die kinderen in hun kindertijd kunnen doormaken. Een ouder is immers niet alleen een van de belangrijkste en geliefde personen, maar tevens een essentiële bron van hulp in de ontwikkeling van de persoonlijkheid van een kind. Bovendien is de ouderfiguur de allereerste op wie een kind kan rekenen in momenten van verdriet. Op het moment dat het met een zeer groot verlies wordt geconfronteerd, namelijk een levensbedreigende ziekte, ontbreekt juist deze veilige haven. Ook al verliest het kind de ouder niet aan de dood, de emotionele ontreddering die het gezin vaak overspoelt maakt dat de aandacht voor de kinderen vermindert.

Verdriet wordt niet altijd opgemerkt

Het is niet dat er geen verdriet is, als het kind het niet laat zien. De bezorgdheid van kinderen uit zich meestal in gebrekkige concentratie, het verwaarlozen van schoolopdrachten/huiswerk en in moeilijk en onberekenbaar gedrag. Het wordt daarom door de school niet altijd opgemerkt. Vooral pubers hebben de neiging om hun verdriet en bezorgdheid niet te laten zien. Ze willen bij hun leeftijdsgenoten horen. Als je verdrietig ben, ben je geen leuk gezelschap voor je vrienden. Je kunt eerder stoer en zelfverzekerd gedrag verwachten dan onbeholpenheid.

Creëer veiligheid

Je kunt als school heel veel betekenen voor kinderen en jongeren in dergelijke omstandigheden. Als verdriet thuis toeslaat, verdwijnt een stuk veiligheid. Alles wordt thuis ineens anders. De aandacht verschuift van de pianoles en de voetbalwedstrijd van de kinderen naar afspraken met artsen en ziekenhuizen. Op dat moment wordt de school, waar alles is als voorheen, een oord van veiligheid.

Je kunt heel veel betekenen voor jongeren door ze gewoon, zonder dit al te opvallend te doen, een beetje extra aandacht te geven. Gewoon even informeren hoe het thuis is, en vooral hoe het met hen gaat in deze tumultueuze omstandigheden. Luisteren, warmte en genegenheid tonen en geduld hebben als ze bepaalde taken niet op tijd af hebben, kan wonderen verrichten. Het helpt kinderen om een moeilijke tijd te overbruggen. Uit onderzoek is bekend dat kinderen en jongeren die op jonge leeftijd crisismomenten hebben meegemaakt, daar kracht uit putten als ze als volwassene in moeilijke situaties terechtkomen.

Je kunt echt als school het verschil maken! Dus, doe mee met Bergje tegen Kanker!

Manu Keirse, klinisch psycholoog   

Manu Keirse is hoogleraar rouwverwerking, klinisch psycholoog, doctor in de geneeskunde en docent aan de faculteit geneeskunde van de Katholieke Universiteit Leuven. Manu Keirse schrijft – speciaal voor Bergje tegen Kanker - hoe je kinderen (en volwassenen) kunt helpen bij verlies en verdriet.

Foto: www.annsoete.be